Horten videregående skole

Pionierski przykład zrównoważonego rozwoju w architekturze edukacyjnej

Nowa Horten videregående skole w Norwegii stanowi przełomowe osiągnięcie w dziedzinie zrównoważonego budownictwa szkolnego, będąc pierwszą szkołą w kraju, która uzyskała najwyższy poziom certyfikacji BREEAM-NOR Outstanding oraz pierwszym budynkiem szkolnym typu plusenergetycznego w Norwegii. Projekt ten, ukończony w 2019 roku, reprezentuje kompleksowe podejście do kryteriów ESG (Environmental, Social, Governance), wyznaczając nowe standardy dla przyszłych inwestycji edukacyjnych nie tylko w Skandynawii, ale również w całej Europie.

Wymiar środowiskowy (Environmental)

Certyfikacja BREEAM Outstanding i osiągnięcia klimatyczne

Horten videregående skole osiągnęła bezprecedensowy sukces w dziedzinie certyfikacji środowiskowej, zdobywając certyfikat BREEAM-NOR Outstanding z wynikiem powyżej 85%.
To osiągnięcie czyni ją trzecim spośród 211 norweskich budynków certyfikowanych przez BREEAM
i pierwszym budynkiem szkolnym, który osiągnął ten najwyższy poziom certyfikacji. W marcu 2019 roku szkoła otrzymała międzynarodową nagrodę BREEAM Awards dla najlepszego budynku publicznego w fazie projektowania, jako pierwszy norweski projekt uhonorowany tą prestiżową nagrodą.[1][2]

Budynek osiągnął imponującą redukcję emisji gazów cieplarnianych o 43,1% w porównaniu
z budynkiem referencyjnym. Ta znacząca redukcja została osiągnięta poprzez zastosowanie innowacyjnych materiałów budowlanych, w tym masywnych stropów z drewna klejonego krzyżowo (CLT), betonu niskoemisyjnego oraz stali o wysokim stopniu recyklingu.[1][3]

Porównując punktację osiągniętą przez norweską szkołę w certyfikacji BREEAM (85%) do wyniku budynku, który osiągnął w niej stopień „Pass” (30%), widać, jak bardzo wyróżnia się ona stopniem spełniania kryteriów wpływu na środowisko i zrównoważonego rozwoju.

Plusenergetyczny charakter budynku

Szkoła funkcjonuje jako budynek plusenergetyczny, co oznacza, że produkuje więcej energii niż zużywa w ciągu roku. Kluczowym elementem systemu energetycznego jest instalacja fotowoltaiczna
o powierzchni 3 500 m² pokrywająca niemal całą powierzchnię dachu, która generuje około
580 000 kWh energii rocznie. System ten uzupełniany jest przez system 13 głębokich odwiertów geotermalnych, sięgających 500 metrów w głąb ziemi, które zapewniają energię geotermalną do ogrzewania budynku.[4][5]

Dodatkowo szkoła wyposażona jest w zaawansowany system magazynowania energii w postaci baterii, które pozwalają na optymalne wykorzystanie produkowanej energii słonecznej. System ten umożliwia przechowywanie nadwyżek energii produkowanej w słoneczne dni i wykorzystanie jej
w okresach zwiększonego zapotrzebowania lub przy gorszych warunkach atmosferycznych.[6]

Zrównoważone materiały budowlane

Wybór materiałów budowlanych stanowił kluczowy element strategii redukcji śladu węglowego projektu. Budynek charakteryzuje się ekstensywnym wykorzystaniem drewna, które zostało zastosowane w fasadach, podłogach oraz imponującej spiralnej klatce schodowej o średnicy 6,5 metra wykonanej z litego dębu. Ta klatka schodowa, będąca największą drewnianą klatką spiralną na świecie, stanowi nie tylko element funkcjonalny, ale również symboliczny wyraz zaangażowania w zrównoważone budownictwo.[1][4]

Konstrukcja budynku wykorzystuje 16 800 m² masywnych stropów drewnianych, co odpowiada 3 700 m³ drewna. Zastosowanie drewna jako głównego materiału konstrukcyjnego znacząco przyczyniło się do redukcji emisji CO2 związanych z budową. Dodatkowo wykorzystano beton niskoemisyjny
w fundamentach oraz stal o 85% stopniu recyklingu w konstrukcji nośnej.[5]

Bezemisyjna budowa

Proces budowy Horten videregående skole był pionierski pod względem minimalizacji emisji.

Źródło: https://byggeprosjekter.bygg.no/2019-vestfold/horten-videregaende-skole/2429327

Plac budowy funkcjonował jako fossilfri byggeplass (bezemisyjny plac budowy), gdzie wszystkie maszyny i urządzenia budowlane były zasilane energią elektryczną lub biodieslem HVO-100.
To innowacyjne podejście pozwoliło na redukcję emisji CO2 o 532 tony podczas okresu budowy. Dodatkowo osiągnięto imponujący wskaźnik recyklingu odpadów budowlanych na poziomie 99,1%.[1][5]

Wymiar społeczny (Social)

Wpływ na społeczność edukacyjną

Horten videregående skole została zaprojektowana dla 1 200 uczniów i 200 pracowników, tworząc nowoczesne środowisko edukacyjne, które promuje zrównoważony rozwój poprzez codzienne doświadczenia. Architektura budynku, z jej otwartymi przestrzeniami i naturalnymi materiałami, tworzy inspirujące środowisko nauki, które pozytywnie wpływa na samopoczucie i wydajność uczniów oraz nauczycieli. [3][7][8]

Horten videregående skole została zaprojektowana dla 1 200 uczniów i 200 pracowników, tworząc nowoczesne środowisko edukacyjne, które promuje

Źródło: https://www.mynewsdesk.com/no/byggalliansen/news/maanedens-prosjekt-mai-2020-nye-horten-vgs-403338

Szkoła oferuje osiem różnych programów edukacyjnych, w tym unikalną linię środowiskowo-technologiczną (miljø- og teknologilinje), która koncentruje się na naukach ścisłych, zrównoważonym rozwoju i technologii. Program ten integruje praktyczne podejście do nauki poprzez projekty badawcze, wycieczki i współpracę z lokalnym przemysłem oraz uniwersytetami.[9]

Edukacja dla zrównoważonego rozwoju

Budynek sam w sobie służy jako żywe laboratorium zrównoważonego rozwoju. Uczniowie realizują projekty tematyczne dotyczące zrównoważonego rozwoju, w tym analizy własnego śladu węglowego
i badania nad gospodarką odpadami. W 2023 roku szkoła uzyskała certyfikację
Miljøfyrtårn, potwierdzającą jej aktywne zaangażowanie w ochronę środowiska i społeczną odpowiedzialność.[10][11] Praktyczne podejście do edukacji środowiskowej przygotowuje młodzież do aktywnego uczestnictwa w transformacji energetycznej i zrównoważonym rozwoju społeczeństwa.

Integracja ze społecznością lokalną

Projekt szkoły uwzględnia szerszy kontekst społeczny poprzez integrację z otaczającym parkiem Lystlunden. Tereny szkolne zostały zaprojektowane tak, aby były dostępne dla społeczności lokalnej poza godzinami lekcyjnymi, tworząc przestrzeń rekreacyjną dla mieszkańców wszystkich grup wiekowych. To podejście wzmacnia rolę szkoły jako centrum społeczności lokalnej i promuje międzypokoleniową integrację.[12]

Wpływ na lokalną gospodarkę

Inwestycja w Horten videregående skole miała znaczący wpływ na lokalną gospodarkę.
Projekt o wartości 450 milionów NOK stworzył liczne miejsca pracy podczas fazy budowy i stymulował rozwój lokalnego sektora budowlanego w kierunku bardziej zrównoważonych praktyk. Współpraca
z lokalnymi dostawcami i podwykonawcami przyczyniła się do transferu wiedzy i technologii
w zakresie zrównoważonego budownictwa w regionie.[13]

Tabela 1. Kluczowe parametry budynku

Wymiar zarządzania (Governance)

Strategiczne przywództwo i wizja

Vestfold fylkeskommune (obecnie Vestfold og Telemark fylkeskommune) wykazała się strategicznym przywództwem w realizacji tego ambitnego projektu. Władze regionalne postawiły jasne cele: budynek miał być plusenergetyczny według standardów FutureBuilt oraz osiągnąć 40% redukcję emisji gazów cieplarnianych. Te ambitne cele były częścią szerszej zielonej strategii regionu, która zakłada 60% redukcję emisji do 2030 roku w porównaniu z rokiem 2009. [14][15]

Proces planowania charakteryzował się wysokim poziomem transparentności i zaangażowania interesariuszy.

Przeprowadzono dwa otwarte spotkania rynkowe z branżą budowlaną na wczesnym etapie projektu, co pozwoliło na identyfikację innowacyjnych rozwiązań i budowanie konsensusu wokół celów środowiskowych.[16]

Model finansowania i ekonomia projektu

Projekt został częściowo sfinansowany poprzez zielony kredyt z Kommunalbanken (KBN)
w wysokości 555 milionów NOK, co przyniosło szacunkowe oszczędności na odsetkach w wysokości 6,7 miliona NOK.

Ten model finansowania stanowi przykład, jak instrumenty finansowe mogą wspierać zrównoważone inwestycje publiczne, oferując korzystniejsze warunki dla projektów spełniających kryteria środowiskowe.[17]

Proces zamówień publicznych i współpraca

Vestfold fylkeskommune zastosowała innowacyjne podejście do zamówień publicznych, wykorzystując dialog konkurencyjny jako metodę wyboru wykonawcy. Veidekke Entreprenør AS wygrał przetarg z koncepcją "MOTUS", która charakteryzowała się kompaktową i racjonalną formą budynku oraz otwarciem na park i obiekty sportowe.[18][19]

Proces realizacji projektu charakteryzował się ścisłą współpracą między wszystkimi interesariuszami, w tym architektami z LINK arkitektur, wykonawcą Veidekke oraz licznymi podwykonawcami
i konsultantami.

Ta współpraca była kluczowa dla osiągnięcia ambitnych celów środowiskowych przy jednoczesnym utrzymaniu budżetu projektu.[7][20]

Monitorowanie i raportowanie

System zarządzania budynkiem umożliwia ciągłe monitorowanie wydajności energetycznej
i środowiskowej. Dane dotyczące produkcji energii, zużycia i emisji są regularnie zbierane
i analizowane, co pozwala na optymalizację działania systemów budynku oraz raportowanie wyników zgodnie z wymogami certyfikacji BREEAM i standardami ESG.[21]

Szkoła prowadzi również regularne audyty środowiskowe w ramach certyfikacji Miljøfyrtårn, co zapewnia ciągłe doskonalenie praktyk środowiskowych i społecznych. Te mechanizmy monitorowania i raportowania stanowią przykład najlepszych praktyk w zakresie governance dla budynków publicznych.[10]

Innowacje technologiczne i rozwiązania systemowe

Zaawansowane systemy HVAC i zarządzanie energią

Budynek wyposażony jest w zaawansowany system wentylacji z odzyskiem ciepła, który zapewnia wysoką jakość powietrza wewnętrznego przy minimalnym zużyciu energii. System grzewczy oparty na pompach ciepła współpracujących z geotermalnym magazynem energii charakteryzuje się współczynnikiem GWP = 5, co oznacza minimalny wpływ na globalne ocieplenie. Zastosowano również innowacyjny system ogrzewania i chłodzenia podłogowego, który zapewnia optymalny komfort termiczny przy niskim zużyciu energii.[22]

Gospodarka wodna

Szkoła implementuje kompleksowe rozwiązania w zakresie gospodarki wodnej, w tym systemy redukcji zużycia wody oraz zbiorniki retencyjne wody deszczowej. Woda deszczowa jest wykorzystywana do nawadniania terenów zielonych, a specjalne rozwiązania krajobrazowe, takie jak ogrody deszczowe, wspomagają naturalną retencję i infiltrację wody.[23]

Wpływ długoterminowy i znaczenie dla sektora

Katalizator zmian w budownictwie edukacyjnym

Horten videregående skole stała się punktem odniesienia dla zrównoważonego budownictwa szkolnego w Norwegii i poza jej granicami. Dzięki popularności zyskanej po przyznaniu prestiżowych certyfikatów, projekt zainspirował inne regiony do podejmowania podobnych inicjatyw.

Wpływ na standardy i regulacje

Sukces projektu przyczynił się do podniesienia standardów dla nowych budynków publicznych
w Norwegii. Od 2026 roku nowe budynki publiczne i komercyjne w Norwegii muszą być wyposażone w panele słoneczne, a od 2030 wszystkie nowe budynki będą musiały spełniać wymagania budynków zeroemisyjnych. [24]

Transfer wiedzy i innowacji

Projekt przyczynił się do rozwoju lokalnego ekosystemu innowacji w dziedzinie zrównoważonego budownictwa. Doświadczenia zebrane podczas budowy są już wykorzystywane w innych projektach w regionie, w tym przez gminy Horten i Færder. Transfer wiedzy odbywa się również poprzez regularne wizyty studyjne, prezentacje na konferencjach i publikacje branżowe.[16]

Wyzwania i lekcje na przyszłość

Koszty początkowe vs. korzyści długoterminowe

Mimo że początkowe koszty inwestycji były wyższe niż w przypadku tradycyjnego budynku szkolnego, inwestycja zwróci się poprzez oszczędności energetyczne i niższe koszty utrzymania. Roczna produkcja energii o wartości 580 000 kWh przy obecnych cenach energii generuje znaczące oszczędności operacyjne.

Kompleksowość techniczna

Integracja wielu zaawansowanych systemów technicznych wymagała wysokiego poziomu koordynacji między różnymi branżami i specjalistami. Kluczowe było wczesne zaangażowanie wszystkich interesariuszy oraz stosowanie modelowania BIM (Building Information Modeling) do koordynacji projektowej.[7]

Adaptacja użytkowników

Przejście do tak zaawansowanego technologicznie budynku wymagało szkoleń dla personelu obsługującego systemy budynku oraz edukacji użytkowników w zakresie optymalnego wykorzystania dostępnych rozwiązań. Szkoła opracowała programy szkoleniowe i materiały edukacyjne wspierające ten proces adaptacji.[9]

Źródło: https://www.archdaily.com/929269/horten-upper-secondary-school-link-arkitektur

Porównanie z innymi projektami zrównoważonych szkół

W kontekście norweskim, Horten videregående skole wyróżnia się jako pionier, wyprzedzając inne ambitne projekty, takie jak Eikeli videregående skole w Akershus, która również dąży do statusu plusenergetycznego. W porównaniu z Torvbråten skole w Asker z certyfikatem Svanemerke, Horten VGS reprezentuje bardziej kompleksowe podejście do zrównoważonego rozwoju, integrując nie tylko aspekty środowiskowe, ale również społeczne i ekonomiczne.[26][27][28]

Na poziomie międzynarodowym, projekt można porównać do innych innowacyjnych szkół zrównoważonych, takich jak Ruseløkka skole w Oslo czy Copenhagen International School w Danii. Jednak kombinacja certyfikacji BREEAM Outstanding, statusu plusenergetycznego i bezemisyjnej budowy czyni Horten VGS unikalnym przykładem kompleksowego podejścia do zrównoważonego budownictwa edukacyjnego.[29][30]

Zgodność z globalnymi ramami zrównoważonego rozwoju

Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ

Projekt Horten videregående skole przyczynia się do realizacji wielu Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ, w szczególności:

SDG 4 (Dobra jakość edukacji) poprzez tworzenie inspirującego środowiska edukacyjnego
SDG 7 (Czysta i dostępna energia) poprzez produkcję energii odnawialnej
SDG 11 (Zrównoważone miasta i społeczności) poprzez tworzenie zrównoważonej infrastruktury publicznej
SDG 13 (Działania w dziedzinie klimatu) poprzez znaczącą redukcję emisji gazów cieplarnianych[31][32]

Taksonomia UE dla zrównoważonych działań

Projekt spełnia kryteria taksonomii UE dla zrównoważonych działań gospodarczych w kategorii budowy nowych budynków, osiągając znaczącą redukcję emisji gazów cieplarnianych i wysoką efektywność energetyczną. Budynek spełnia również kryteria "do no significant harm" (DNSH), nie powodując znaczących szkód dla żadnego z sześciu celów środowiskowych określonych
w taksonomii.[33][34]

Perspektywy rozwoju i replikacji modelu

Potencjał skalowania

Model zastosowany w Horten videregående skole ma znaczący potencjał replikacji. Kluczowe elementy sukcesu - jasne cele środowiskowe, innowacyjne zamówienia publiczne, zielone finansowanie i kompleksowe podejście do projektowania - mogą być adaptowane w innych projektach budynków publicznych.

Ewolucja technologii

W miarę rozwoju technologii, takich jak bardziej wydajne panele fotowoltaiczne, zaawansowane systemy magazynowania energii czy inteligentne systemy zarządzania budynkiem, podobne projekty mogą osiągać jeszcze lepsze wyniki przy niższych kosztach. Doświadczenia z Horten VGS stanowią cenny wkład w rozwój tych technologii.

Wpływ na politykę regionalną

Sukces projektu wzmocnił zaangażowanie regionu Vestfold og Telemark w zrównoważony rozwój. Region kontynuuje ambitną politykę klimatyczną, dążąc do redukcji emisji o 60% do 2030 roku,
a doświadczenia z Horten VGS napędzają rozwój kolejnych projektów infrastrukturalnych.[14][15]

Podsumowanie

Horten videregående skole stanowi wzorcowy przykład tego, jak budynki publiczne mogą być katalizatorami transformacji w kierunku zrównoważonego rozwoju. Projekt demonstruje, że ambitne cele środowiskowe mogą być osiągnięte poprzez innowacyjne podejście do projektowania, budowy
i zarządzania, przy jednoczesnym tworzeniu inspirujących przestrzeni edukacyjnych i społecznych wartości.

Kompleksowe podejście do kryteriów ESG zastosowane w tym projekcie - od redukcji emisji gazów cieplarnianych o 43,1% i produkcji energii odnawialnej, poprzez tworzenie wysokiej jakości środowiska edukacyjnego dla 1 200 uczniów, po transparentne zarządzanie i innowacyjne finansowanie - pokazuje, że zrównoważony rozwój w budownictwie publicznym jest nie tylko możliwy, ale również ekonomicznie uzasadniony w perspektywie długoterminowej.

Sukces Horten videregående skole przekracza granice pojedynczego projektu budowlanego. Stała się ona żywym laboratorium zrównoważonego rozwoju, edukatorem przyszłych pokoleń i inspiracją dla decydentów, architektów i społeczności w całej Europie. W kontekście pilnej potrzeby dekarbonizacji sektora budowlanego i adaptacji do zmian klimatycznych, projekt ten dostarcza konkretnych dowodów na to, że ambitne cele klimatyczne mogą być realizowane już dziś, przy wykorzystaniu dostępnych technologii i przy odpowiednim przywództwie politycznym.

Dla Polski i innych krajów regionu, które stoją przed wyzwaniem modernizacji infrastruktury edukacyjnej przy jednoczesnej konieczności spełnienia celów klimatycznych, Horten videregående skole oferuje cenne lekcje i inspiracje. Pokazuje, że inwestycje w zrównoważoną infrastrukturę edukacyjną mogą jednocześnie służyć celom środowiskowym, społecznym i ekonomicznym, tworząc wartość dla obecnych i przyszłych pokoleń.

Nordic lab

Horten videregående skole

Wymiar środowiskowy (Environmental)

Źródła: